Subotica je najseverniji grad Srbije sa dugom tradicijom i veoma bogatom kulturnom baštinom, lepom urbanističko-arhitektonskom uređenju, šarolikom etničkom i religijskom sastavu.
Grad koji je više od 200 puta menjao ime
Ova regija je bila naseljena pre čak 3000 godina, ali se u pisanim dokumentima prvi put pominje 1391. godine. Tada je prvo zabeleženo ime Zabadka. Međutim, zanimljiva činjenica je da je grad menjao ime više od dvesta puta. Uvek je bila mesto burnih istorijskih događaja i na raskršću, a kako su se često menjali gospodari grada, oni su i menjali nazive. Srbi, Mađari, Bunjevci, Nemci, Jevreji, Slovaci, Grci, Turci, davali su imena Szabadka, Zabatka, Sobotka, Szent-Maria, Maria-Theresipolis, Maria-Theresienstadt, Subotica.
Istorija grada
U blizini grada postoje nalazišta iz perioda neolita, bakarnog i bronzanog doba, a izvesni nalazi govore o prisustvu Skita, Dračana, Gota, Avara i Huna. Nakon pada Avarskog kaganata, celo područje ulazi u sastav slovenskih država – Velikomoravske kneževine i Bugarskog carstva.
U pisanim dokumentima se prvi put spominje u ugarskim dokumentima 1391. godine, a pod ugarskom upravom bila je do 16. veka.
Nakon turskog zauzimanja Beograda 1521. godine, Suboticu naseljava srpski živalj, a nakon poraza mađarske vojske od Turaka na Mohaču 1526. godine pojavljuje se ličnost koja je poznata kao samozvani Car Jovan Nenad Crni. On je nakratko potisnuo Turke iz Bačke i tu osnovao svoju državu koja postoji nekoliko meseci i koja je pored Bačke uključivala severni Banat i mali deo Srema. Proglasio se carem, a Suboticu izabrao za prestonicu. Poginuo je 1527. u sukobu sa ugarskom vlastelom.
Suboticu su osvojili Turci 1542. godine i njom vladali do 1686. Tokom osmanske uprave, Subotica je bila deo Segedinskog sandžaka i tada prima orijentalne urbane odlike islamske civilizacije. Polovinom 17. veka muku muče sa dvostrukom naplatom poreza, turskim gospodarima i ugarskim plemićima.
Hrišćanska vojska habzburške monarhije i njenih saveznika oslobađa Suboticu od turske vlasti u leto 1686. Nakon toga ulazi u sastav Habzburške monarhije i uključena je u sastav habzburške Vojne granice. Marija Terezija je zbog odane službe subotičkih graničara habzburškom dvoru, proglasila Suboticu 1779. slobodnim kraljevskim gradom, a Subotičani su poklonili carici pet hiljada zlatnika i platili otkup 266.666 forinti. Od tada počinje planski i ubrzaniji razvoj grada.
I generalno krajem 19. i početkom 20. veka Subotica se razvila u moderan srednjoevropski grad. Period od 1867. do Prvog svetskog rata se ubrzano razvija građansko društvo, a značajan je bio i razvoj samog grada, tada doživljava industrijski, graditeljski i kulturni procvat. Tada su izgrađene značajne građevine po kojima je i danas Subotica prepoznatljiva (Gradska kuća, zgrada Narodnog pozorišta, Rajhlova palata, Gradski muzej…)
Međutim procvat je prekinut početkom Prvog svetskog rata. Iako se Subotica nalazila daleko od glavnih bojišta, ljudstvo sa ovih prostora je ginulo širom zaraćene Evrope. Krajem Prvog svetskog rata srpske i francuske jedinice ušle su u Suboticu 13. novembra 1918.
Na velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu 25. novembra 1918. proglašeno je ujedinjenje Banata, Bačke i Baranje s Kraljevinom Srbijom.
Posle Prvog svetskog rata, Vojvodina je ušla u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (Trijanonskim sporazumom iz 1920. godine), a jedna od centralnih ličnosti ovih značajnih događaja bio je Blaško Rajić, župnik iz Subotice. Nekoliko godina kasnije, 1929. godine Subotica postaje deo nove države Kraljevine Jugoslavije i od tada grad nije više menjao ime, ali jeste nazive država.
Između dva rata Subotica se smatrala pograničnim gradom, te u tom periodu nije bilo naročite gradnje i grad u tom periodu stagnira.
Suboticu su okupirali mađarski fašisti početkom Drugog svetskog rata, 12. aprila 1941. Tokom rata, kao i cela država i Subotica proživljava teške dana, procenjuje se da je više od 7.000 građana stradalo. U Subotici su antifašistički pokret činili ljudi različite nacionalne i verske pripadnosti, različitog socijalnog statusa i obrazovanja, ali jedinstveni u borbi za slobodu. Grad su 10. oktobra 1944. oslobodili borci subotičkog Partizanskog odreda i Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije u dejstvu sa Crvenom armijom.
Na dan u kojem je Subotica izvojevala pobedu, smrtno su ranjeni komandat subotičkog partizanskog odreda Jovan Mikić Spartak i komandant bataljona Tivadar Felegi Radenko.
Nakon rata sledi obnova zemlje i privredni rast koji je trajao sve do turbulentnih 90-tih godina XX veka.
Subotica danas
Subotica je zbog svoje geografske lokacije danas najvažniji administrativni, industrijski, saobraćajni i kulturni centar severnobačke regije, kao i turističko-rekreativni centar šireg područja. Kroz teritoriju prolazi panevropski put E75, koji grad povezuje sa Mađarskom na severu i južnom Evropom, a takođe je i železnički povezana sa celom Evropom. U blizini se nalaze i najfrekventniji granični prelazi: Horgoš i Kelebija. Moderan i multietnički grad na čijoj teritoriji živi više od 20 različitih nacionalnosti, a najbrojniji su Srbi, Mađari, Hrvati, Bunjevci, Crnogorci. Takođe je i grad u kojem žive ljudi različitih religija već vekovima skladno.
Foto: Wikimedia
