U cilju očuvanja kulturnog identiteta nacionalnih manjina najznačajniju ulogu imaju ustanove i manifestacije kulture, kao i udruženja koja imaju za cilj očuvanje kulturnih posebnosti. Teritorija opštine Subotica ima veoma bogat kulturno-umetnički program tokom čitave godine, a najaktivniji su pripadnici mađarske, hrvatske i bunjevačke nacionalne manjine.
Raznovrsne manifestacije mađarske nacionalne manjine
Raznovrsne manifestacije, kao i mreža kulturnih udruženja i ustanova je ono po čemu se mađarska zajednica razlikuje od ostalih prisutnih manjina, ne samo u Subotici, već u celoj Vojvodini.
U Subotici postoje dva pozorišta u kojima se igraju predstave na mađarskom jeziku i koje obilaze i druge gradove. Narodno pozorište – Nepszinhaz, u kojem postoje dva paralelna ansambla: Drama na srpskom jeziku i Drama na mađarskom jeziku, kao i dečje pozorište Gyermekszinhaz.
Takođe u toku godine se održavaju mnogobrojne manifestacije kulture koje organizuju kulturni centri, udruženja građana, kulturno-umetnička društva. Neki od njih su: Folk music fest – Palić, na kojem se pored muzičko-folklornog programa organizuju izložbe i radionice narodnih rukotvorina, muzičke i plesne radionice za decu, revije narodnih običaja. Ove godine je i na Paliću održan Festival „Đenđešbokreta” i „Durindo”, najveći festival mađarske narodne muzike, pesme i folklora u Vojvodini koji se svake godine organizuje u drugom gradu.
Treba posebno napomenuti i mađarski kulturni centar „Nepker“ koji je osnovan davne 1872. i predstavlja kulturni centar Mađara severne Vojvodine, koji ima širok spektar aktivnosti radi očuvanja različitih običaja.
Mađarski kulturni centar Nepker iz Subotice, Summerfest iz Sazhalombate i lokalna samouprava grada Subotica od 2002. godine svakog avgusta organizuju Interetno festival. Kultura, tradicije, kulturne vrednosti. Ova tri pojma označavaju jednu od najznačajnijih manifestacije Vojvodine u oblasti očuvanja tradicija. Festival se razvija korak po korak, a od početka sa opredeljenjem proklamuje važnost folklora i narodne umetnost promovisanjem plesnih i muzičkih ansambala narodne muzike i narodnog plesa.
Osim tradicionalnih manifestacija gde se neguju tradicija i običaji u Subotici se održava i Desiré Central Station Festival savremene pozorišne produkcije koji je obeležen kao događaj istaknutog značaja Nacionalnog saveta mađarske nacionalne manjine. Festival je otvoren prema kulturama naše sredine, a takođe, i domaćim pozorišnim stručnjacima omogućuje uvid u pozorišnu umetnosti Mađarske i regije.
Bogat kulturno-umetnički program hrvatske nacionalne manjine
Na teritoriji opštine Subotica su veoma aktivni i pripadnici hrvatske nacionalne manjine koji tokom godine organizuju brojne manifestacije.
Hrvatski kulturni centar „Bunjevačko kolo“ je prvo udruženje Hrvata osnovano u Subotici. Danas su posebno aktivni ansambl narodnih plesova i pesama pri folklornom odeljenju, zatim muzički, likovni, dramski i odeljenje za manifestacije. Najznačajnije manifestacije koje organizuju su:
Veliko prelo (Veliko bunjevačko prelo) kulturna je manifestacija bunjevačkih Hrvata, iznikla iz tradicionalnog hrvatskog narodnog običaja prela koje se održavalo u porodičnim domovima na salašima, u vreme kada nije bilo velikih poljskih radova. Organizator povodom Velikoga prela raspisuje konkurs za „najlipču preljsku pismu“.
Prelo sićanja – Učesnici najpre učestvuju na večernjoj svetoj misi, a potom odlaze na mesto preljske zabave (u svečanoj dvorani HKC-a „Bunjevačko kolo“). Druženje se nastavlja uz razgovor, igru i tamburaše, a ne izostane ni kartanje, kako je to nekada bilo na porodičnim prelima.
Dužijanca malenih je manifestaciji koja za cilj ima upoznavanje dece s dužijancom, kulturnim običajem bunjevačkih Hrvata. Prvoga dana deca učestvuju u nizu edukacijskih igara, kvizova i takmičenja, a sve skupa prate nastupi dečjih folklornih grupa te program završava tzv. „predstavljanjem“ „malog bandaša“ i „male bandašice“.
Festival tradicionalnog pevanja, muzičko takmičenje koje se odvija u dve kategorije, u A kategoriji nastupaju uglavnom stariji izvođači koji neguju izvorno tradicionalno pevanje, dok su u B kategoriji prisutne pretežito mlađe pevačke grupe koje obrađuju tradicionalne pesme.
Hrvatsko kulturno-umetničko društvo „Matija Gubec“ iz Tavankuta, glavni je nosilac kulturnih događaja u Tavankutu. Rade na očuvanju, negovanju i stvaralačkom razvoju kulturne baštine svojih predaka priređivanjem folklornih priredaba, negovanjem muzičke baštine, okupljanjem slamarki te predstavljanjem kulturne tradicije i stvaralaštva bunjevačkih Hrvata u zemlji i inostranstvu.
Hrvatska čitaonica je kulturno udruženje iz Subotice, koje se bavi organizovanjem naučnih skupova, književnih večeri i javnih tribina s tematikom iz istorije, života i događaja na verskom i kulturnom polju. Oni organizuju:
Lira naiva – godišnji susret pučkih pesnika koji se održava od 2003. godine, svakog puta u drugom vojvođanskom mestu. Okuplja pesnike koji pišu na svom maternjem, hrvatskom jeziku, a neguju bunjevački ili šokački govor.
Pokrajinska smotra recitatora na hrvatskom jeziku godišnja je kulturna manifestacija za decu i mlade. Održava svake godine u Gradskoj biblioteci u Subotici.
Književno prelo održava se u pokladno vreme u Subotici s ciljem predstavljanja knjiške produkcije iz prethodne godine na zabavan način. Program je namenjen i deci i odraslima, a Književno se prelo odvija u znaku slogana: „Na prelu se jede i pije, al’ pravo bez duševne hrane nije!“.
Etnokamp je višednevni program za učenike osnovnih škola. Sadrži brojne kreativne manualne radionice na kojima se izrađuju predmeti s određenom tematikom, zatim radionice vezane uz kulturu i tradiciju (dramska, tamburaška, recitatorska, pevačka, plesna) te prigodni duhovni sadržaj.
Hrvatsko muzičko udruženje „Festival bunjevačkih pisama“ -s ciljem očuvanja i popularizacije muzičke kulturne baštine, njenog unapređivanja te edukacije građana, dece i mladih, o značaju čuvanja, zaštite i unapređenja muzičke kulture i umetnosti Hrvata – Bunjevaca.
Bunjevačka nacionalna manjina
Ideja o oživljavanju rada “Bunjevačke matice” prvi put je javno iznešena 1994. godine, a već naredne Matica je upisana u Ministarstvu pravde u registar društvenih organizacija.
Najznačajnija je manifestacija bunjevaca Dužijanca je tradicionalna manifestacija koja se organizuje u znak zahvalnosti za uspešno obavljenu žetvu žita. Vremenom je prerasla u jedan od najživopisnijih događaja u Subotici. Svečanosti koje traju više meseci kulminiraju u nedelju pre katoličke Velike Gospojine, kada svečana povorka defiluje centrom grada. U program manifestacije uvršteno je i takmičenje u kuvanju tradicionalnih bunjevačkih jela.
U Subotici, Tavankutu i Bajmoku postoje Bunjevački Kulturni centri koji neguju i promovišu kulturu Bunjevaca, dok u Subotici i Aleksandrovu postoje Kulturno-umetnička društva Bunjevaca koji neguju i promovišu tradicionalnu muziku i folklora.
By Julian Nyča – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=54175332
